Waarom moeten we zelf buiten schot blijven als we het leven van ongedocumenteerden mogen ruïneren? Laat ons als kerk ook de gevolgen dragen van de strafbaarstelling van illegaliteit.

De symbolische ‘kop soep’ heeft de hele discussie over illegaliteit intussen wel heel complex gemaakt. Zoals de Raad van State onlangs zwart op wit verklaarde: als illegaal verblijf strafbaar wordt, dan wordt het ook strafbaar als een kerk of een vrijwilliger dit verblijf mede mogelijk maakt. Met andere woorden: een kerk kan dan straf krijgen voor ‘het uitdelen van een kop soep’, zoals christelijke politici onthutst ontdekten – en dat kunnen we toch niet laten gebeuren? De minister moet er nu nog even aan sleutelen, om er toch voor te zorgen dat met name de SGP er ‘vol overtuiging’ voor kan stemmen.

Ik kijk met verbazing naar deze hele discussie. Voor mij en de rest van onze kerk gaat het immers niet over onbekende ‘illegalen’, we hebben het over mensen die we heel goed kennen, mensen met wie we samenleven. Mensen die in onze kerk meestal zelf de soep uitdelen aan anderen.

Het gaat bijvoorbeeld om onze Iraanse vriend, die zijn leven aan Jezus heeft gegeven, maar in een ander EU-land afgewezen is en daarom hier geen asiel meer kan krijgen. Het gaat om onze Ethiopische vriendin, die uit een concentratiekamp is gevlucht en hier zit te kijken hoe haar land zich opnieuw opmaakt voor oorlog. Het gaat om een huisgenoot die gevlucht is voor eerwraak, en liever hier dakloos is dan dat hij daar moet leven. Het gaat om een vriend die vanwege zijn geloof gedood dreigt te worden, niet door de overheid maar door zijn familie – en dat is geen reden voor politiek asiel.

Stuk voor stuk getraumatiseerde, maar hardwerkende broers en zussen, die hier geen status krijgen, omdat ze geen politiek vluchtelingen zijn of omdat de IND niet gelooft dat ze politieke vluchtelingen zijn.

Grijs gebied

Nu horen we mensen zeggen dat dat een heel ander probleem is dat we zeker nog eens moeten oplossen. Maar dat is onjuist, dit is de kern van het verhaal: de imperfectie van de staat is niet op te lossen. De staat is een tijdelijke macht die enige orde in de wereld brengt, maar het is wel een zeer gebrekkige macht. Daarom maken we er in Nederland ook liever geen politiestaat van die de ambitie heeft om de keuzes van mensen te beheersen. Daarom hebben we hier ruimte tussen overheid en samenleving, zodat er een grijze zone blijft voor de onvermijdelijke tussengevallen, een ruimte waar mensen zelf in kunnen springen, een ruimte waarin ook de kerk zich beweegt.

Ik houd hier geen ‘links’ verhaal, en ik pleit ook niet voor een asielstatus voor alle migranten. Een politieke gemeenschap heeft het recht om te bepalen wie er wel of geen lid mogen worden. Maar dat is iets heel anders dan die mensen crimineel verklaren. Er zullen mensen tussen de regels door blijven vallen. Er zullen mensen blijven die stateloos zijn. Die niet op het vliegtuig gezet kunnen worden omdat hun thuisland hen niet wil aannemen. Of omdat ze liever hier onder de brug slapen dan ooit nog terugkeren naar hun ex-partner die hen verkracht.

Word wakker mensen! Dit is de realiteit waar het over gaat. We hebben het niet over het uitdelen van soep. We hebben het over onderduikadressen, over zwarte baantjes, over schoonmaakwerk, opvang van kinderen, in de kerk een collecte houden voor een maand huur bij een louche huisjesbaas, of voor een bezoek aan een van de weinige tandartsen die openstaat voor onverzekerden, en de volgende keer: wéér collecteren. Dat is waar wij als kerk mee bezig zijn, dat is wat ons elke week bezighoudt. Met liefde, omdat we geen perfectie verwachten van de staat. We verwachten van de staat alleen bescherming tegen criminelen, maar niet het criminaliseren van mensen.

Simplistisch

Ik hoor mensen zeggen dat ze ”onrechtmatig verblijf” iets crimineels vinden, en dat het gek is om iets wat illegaal is niet strafbaar te stellen. Maar dat is een kinderlijk idealistische voorstelling van de realiteit. De staat is niet onfeilbaar, en de indeling in zwart en wit, legaal en illegaal is simplistisch.

Een mens kan illegale dingen doen, maar niet illegaal ‘zijn’. En het punt is nu juist dat de mensen over wie we het hebben geen criminele dingen doen – tenzij de overheid het betreden van Nederlandse bodem tot iets crimineels verklaart. Dat is tot op heden nog nooit voorgekomen, behalve tussen 1940 en 1945, toen een totalitaire overheid besloot dat grijze zones niet mochten bestaan.

De politie heeft nu al de bevoegdheid om mensen zonder verblijfsvergunning op te pakken om te proberen hen uit te zetten. Dat is niet onlogisch. Maar strafvervolging van mensen zonder papieren is echt iets heel anders en is nergens voor nodig.

Mensen crimineel verklaren helpt op geen enkele manier om hen gemakkelijker uit te zetten. Het helpt alleen om hen meer stress, depressies, zorgen en mensenangst te geven. Het maakt ons werk alleen maar moeilijker om hen te helpen en te leren bidden, werken, zorgen, nadenken over terugkeer, hun familie vergeven, voor anderen zorgen, Jezus te volgen.

Meelijden

Als politici dan zeggen dat kerken natuurlijk wel moeten worden beschermd tegen een boete als ze „een kop soep” uitdelen, dan raakt dat ons. Als iemand zo’n grote macht -om van mensen opgejaagd wild te maken- aan de staat wil geven, laat de rest van de kerk dan meelijden.

Laat onze 76-jarige vriendin uit de kerk dan ook openlijk opgepakt worden omdat ze een ‘illegale’ broer van ons een kamer geeft. Laat ons dan ook boetes betalen omdat we mensen helpen aan zwarte schoonmaakbaantjes, elke week weer, en neem dan ook ons huis of kerkgebouw af als we de boetes niet meer kunnen betalen.

We zijn niet geroepen om comfortabel te leven, maar om „het kamp te verlaten en te delen in Christus’ lijden”. Probeer asjeblieft niet om witte christenen uit de gevarenzone te houden. Of we gaan er samen uit, of we gaan er samen in.

Dit stuk stond op 10 september op de opiniepagina van het Reformatorisch Dagblad