We bewegen in rap tempo richting een samenleving waar je permanent online moet zijn. Wie (soms) geen smartphone heeft, staat steeds vaker voor een dichte deur. Ik vind dat het tijd is voor een debat. Wie doet er mee?
Steeds meer interacties en handelingen in de maatschappij vinden virtueel plaats. Niet alleen afspraken maken, vergaderen en kaartlezen, maar ook officiële handelingen zoals betalen, kaartjes kopen en identificeren gebeuren steeds meer online, met de smartphone als centraal knooppunt. Wie dat ding thuis laat liggen, staat steeds vaker voor een dichte deur.
Ik heb een paar mensen gevonden, buiten de Karavaan der Zotten, die bezig zijn met (digitale) burgerrechten en privacy. Wij vinden dat we hier iets mee moeten. Sommigen van ons leven het liefst zonder (slimme) telefoon, anderen willen vooral hun gebruik ervan doseren en zelf kiezen wanneer ze wel en niet online zijn.
Dat is niet omdat wij ouderwets zijn of geen zin hebben. De voordelen (zoals gemak en snelheid) zijn ons duidelijk. Maar we zijn doordrongen van het besef dat online leven (en de hele infrastructuur daarachter) serieuze kosten en risico’s meebrengt. Op allerlei terreinen, zoals privacy, persoonlijke rust en leven met aandacht, nepnieuws, mentale ontwikkeling van kinderen, inclusiviteit, machtsverhoudingen tussen burger en overheid, afhankelijkheid van Big Tech, nog los van het enorme verbruik van energie en grondstoffen.
Wij willen niet bepalen hoe anderen moeten leven. Online mogelijkheden, met of zonder smartphone, kunnen ons leven verrijken en doen dat ook, op grote schaal. Maar we vinden het van cruciaal belang dat niemand wordt gedwongen om overal en altijd online te zijn. Essentiële diensten, voorzieningen en ontmoetingen moeten altijd ook zonder mobiel internet toegankelijk blijven.
Omdat de ruimte hiervoor in rap tempo kleiner wordt, roepen we op tot een debat. Waar en wanneer zien we dat online een dwang wordt? Welke voorzieningen worden zonder smartphone moeilijk toegankelijk? En vooral: wat kunnen we doen om de vrijheid te bewaken om zelf te beslissen waar en wanneer we online zijn? Is wettelijke verankering van een “recht op offline” nodig? Misschien wel. Het alternatief is wat we nu zien gebeuren: stilzwijgende invoering van een plicht om altijd en overal online te zijn. Een ongeschreven plicht, maar daarom niet minder dwingend. Wat willen we?
We zijn allereerst benieuwd naar reacties. Herkenbaar? Resoneert dit bij je? Als we merken dat dit geluid breder wordt gedragen, dan willen we daar samen met een aantal kritische digi-kenners een debat over plannen.
Reageren kan hieronder, of stuur een mailtje naar mij of naar freetobeoffline@kpnmail.nl
Frank Mulder is schrijver en publiceert onder andere in weekblad De Groene Amsterdammer. Hij woont in een woongemeenschap in de Utrechtse wijk Overvecht met zijn gezin, samen met mensen uit alle hoeken en gaten van de wereld.