Stel je een medicijn voor dat in de volledige dosering een laxerende werking heeft, maar in een halve dosering een verstoppende werking. Stel dat iemand last heeft van constipatie. Maar – om een of andere reden, misschien omdat er niet genoeg is voor een volledige dosis of omdat men bang is dat zo’n grote hoeveelheid misschien te veel zou zijn – om toch iets te doen, krijgt hij, met de beste bedoelingen, een halve dosis: “Het is tenminste iets.” Wat een tragedie!

Zo is het ook met het hedendaagse christendom. Zoals met alles wat gekwalificeerd wordt door een of/of – heeft de helft precies het tegenovergestelde effect van het geheel. Maar wij christenen gaan gewoon door met het beoefenen van deze goedbedoelde halfhartige daad van generatie op generatie. We produceren miljoenen christenen, zijn er trots op, maar hebben er geen besef dat we precies het tegenovergestelde doen van wat we werkelijk voor ogen hebben.

Vriendelijk gewauwel
Je moet een arts zijn om te begrijpen dat een halve dosis het tegenovergestelde effect kan hebben van een volledige dosis. Gezond verstand, koelbloedige middelmatigheid slaat nooit aan. Het blijft onverstoorbaar zeggen over de halve dosis: “Het is tenslotte iets; zelfs als het niet erg goed werkt, is het nog steeds iets.” Maar dat het een tegenovergesteld effect heeft – nee, middelmatigheid begrijpt dat niet.

Het grootste gevaar voor het christendom bestaat volgens mij niet uit ketterijen, dwalingen, niet uit atheïsten, niet profaan secularisme – nee, maar wel het soort orthodoxie dat vriendelijk gewauwel is, zoet opgediende middelmatigheid. Er is niets dat het majestueuze zo verraderlijk verdringt als fijn geklets. Altijd beleefd, zo klein, zo aardig, knoeit en bemoeit het aan met als resultaat dat het majestueuze volledig wordt bedrogen – natuurlijk, slechts een klein beetje. En hier schuilt het gevaar, want het oneindige is beter bestand tegen een gewelddadige aanval dan een klein beetje ondermijnd te worden – te midden van glimlachende, christelijke beleefdheid. En toch is deze beleefdheid waar ons christendom op neerkomt. Maar de essentie van het christendom is volstrekt tegengesteld aan deze middelmatigheid, waarin het niet zozeer sterft maar wegkwijnt.

Zoet familiegedoe
De orthodoxie van vandaag verblijft in wezen in het gezellige gewauwel van het gezinsleven. Dit is uiterst gevaarlijk voor het christendom. Het christendom is niet het tegenovergestelde van losbandigheid en oncontroleerbare passies en dergelijke, maar wel van deze platte middelmatigheid, deze misselijkmakende sfeer, deze huiselijke, burgerlijke saamhorigheid, waar weliswaar grote misdaden, wilde uitspattingen en krachtige excessen minder zullen voorkomen – maar waar Gods onvoorwaardelijke eis nog meer moeite heeft om te bereiken wat het vraagt: de majestueuze gehoorzaamheid van onderwerping. Niets is verder van het of/of-gehoorzamen dan dit zoete familiegedoe.

Denk eens na over wat Christus denkt over middelmatigheid! Toen de apostel Petrus bijvoorbeeld met goede bedoelingen wilde voorkomen dat Christus gekruisigd zou worden, antwoordde Christus: “Ga achter me staan, Satan! Je bent een belediging voor mij” (Marcus 8:33).

In de wereld van middelmatigheid waarin wij leven, wordt aangenomen dat enkel mafketels, fanatici en dergelijke moeten worden betreurd als aanstootgevend, als geïnspireerd door Satan, en dat de middenweg de juiste weg is, de weg die als enige is vrijgesteld van een dergelijke beschuldiging. Wat een onzin! Christus denkt er anders over: middelmatigheid is de ergste overtreding, de gevaarlijkste vorm van demonische bezetenheid, het verst verwijderd van de mogelijkheid om genezen te worden. Religie “bedrijven” op het niveau van middelmatigheid is de meest verschrikkelijke vorm van verdorvenheid.

Alles of helemaal niets
De voordelen van het aardse leven zijn verkleefd aan middelmatigheid. Maar echte religie heeft een omgekeerde relatie met het eindige. Haar doel is om de mens te verheffen zodat hij uitstijgt boven wat aards is. Het is een kwestie van of/of. Ofwel topkwaliteit, of helemaal geen kwaliteit; of met heel je hart, heel je verstand en al je kracht, of helemaal niet. Of alles van God en alles van jou, of helemaal niets!

Wij slimme mensen geven er echter de voorkeur aan om geloof te behandelen alsof het iets eindigs is, alsof het iets is voor de verbetering van het tijdelijke leven. Het wordt verondersteld ons betekenis te geven, vervulling, geluk en richting. Dit soort religie is niets anders dan misleiding. Als je eerlijk zou zijn en beter zou kijken, zou je zien dat dit werkelijk minachting voor religie is, een gevaarlijke en verwijtbare anti-religie. Echt geloof staat erop een of/of te zijn. Het behandelen alsof het hetzelfde is als drinken en eten is het fundamenteel verachten. Maar dit is precies de weg van de middelmatigheid.

Voor Karavaan der Zotten vertaald uit ‘Provocations – spiritual writings of Kierkegaard’, samengesteld door Charles E. Moore.