Mijn naam is Arthur Pirenne. Ooit was ik architect maar op mijn 35e ben ik, na lang wikken, wegen twijfelen en wanhopen, in het diepe gesprongen en heb ik mijn zekere baan als architect/tekenaar/ontwerper opgegeven en ben ik clown geworden. De keuze van het verstand tegenover de keuze van het hart. De keuze voor zekerheid tegenover de keuze voor vrijheid. De vervulling van de droom van mijn vader tegenover gehoor geven aan een roepstem, ergens diep in mij. In een boekhandel in Den Bosch opende ik een boek vol I-Tjing spreuken op een willekeurige pagina. Daar stond: “je kunt beter spijt krijgen van iets dat je wel gedaan hebt dan van iets wat je niet gedaan hebt”. Dat gaf de doorslag.
De architect. Mijn opvoeding. Verstandig zijn. Goed nadenken. Carriere maken. Geld verdienen. Denk aan je toekomst. Intellectueel zijn. Iemand worden in de maatschappij!
De clown. Mijn wezen? Spelen. Niet nadenken. Je impulsen volgen. Je focus op het hier en nu. Geen verleden en geen toekomst. Als een kind zijn. Geen status. Geld? Carriere?
Toen ik in Delft bouwkunde studeerde ging ik bij studentenvereniging De Navigators. Vanuit mijn zeer katholieke opvoeding stond ik ook open voor deze rationele bijbelvorsers. Zij openden voor mij een nieuwe wereld. Een wereld van bijbelstudie, evangeliseren, nadenken over teksten en hardop bidden. En het zingen van vele, klaarheldere, liederen. Niet van die vage teksten als van Huub Oosterhuis. Maar ook dit werd een geloof van het verstand. Ook deze jas begon mij te knellen. Ik begon in te zien dat veel gepredikte zaken niet klopten en anders uitwerkten in de praktijk. Maar het kind met het badwater weggooien wilde ik ook niet.
En ook hier bracht de clown mij uitkomst, licht, lucht en ruimte.
Ik herkende mij in teksten van Jezus als: “Vader, ik dank U dat Gij “deze dingen” voor wijzen en verstandigen verborgen hebt, maar aan kinderen hebt geopenbaard”. En “Indien Gij niet word als een van dezen (de kinderen) zult gij het koninkrijk van God welzeker niet binnen gaan”.
Ah, dacht ik. Dat is de clown. Worden als een kind! Daar ben ik in mijn werk, en sinds 1999 ook als CliniClown, full-time mee bezig! Worden als een kind is zijn zonder conventies, vooroordelen, ingesleten gedachten patronen. Is met een open, onbevangen nieuwsgierigheid in het leven staan. Is Leven vanuit het NU. Zonder zorgen.
“Maakt u geen zorgen om de dag van morgen”. “Elke dag heeft genoeg aan zijn eigen leed”. “Kijk naar de vogels in de lucht, of de lelies in het veld, Zij maaien niet en zij zaaien niet. Toch zorgt hun hemelse vader voor hen”. “Wat maakt gij u dan druk, wat u zult eten, wat u zult drinken, waarmee u zich wil kleden? Naar al deze dingen gaat het zoeken der heidenen uit. Maar zoekt eerst zijn koninkrijk en zijn gerechtigheid, en dit alles zal u bovendien geschonken worden.” (Mattheus 6.) Deze prachtige mystieke tekst, die ik al kende vanuit mijn jeugd, werd de trouwtekst van mij en mijn vrouw Era.
Volgens Jezus is onbezorgd leven dus blijkbaar een grote kwaliteit. Carpe diem. Maar helaas. Wij, serieuze volwassenen, raken onze kinderlijke onbekommerdheid vaak kwijt. Door scholing, toenemende verantwoordelijkheden, zorgen over carriere, geld, gezondheid, of relaties, gaan we steeds meer in ons hoofd zitten. En dan moeten we ook nog nadenken over wat er gebeurd in de grote boze buitenwereld. En een mening hebben. En ons zorgen maken. De angstpropaganda viert hoogtij. Je zou je bijna schuldig en zelfs een slecht mens voelen als je onbevangen, als een kind, wil leven. Als we het nieuws niet volgen kunnen we niet mee praten met de laatste trends. Hebben we geen mening en zijn we “dom”. O, help! Maar eerlijk gezegd, ik word een beetje moe van al die meningen, discussies, trends, hypes, fake-news en fact checkers. Want wie kan nu nog bepalen wat waar is? Of echt? Of waarachtig? Dat is ook een vraag die kinderen vaak stellen. “Ben jij een echte clown? Ik zie een elastiekje bij je neus. Jij bent nep”. En als je dan ook ongeloofwaardig speelt, de zogenaamde “buitenkant-clown”, welnu, dan val je door de mand. Maar de echte clown zit van binnen en is eerlijk en oprecht. Die accepteert ieder kind.
In de wereld van foto-shop, Artificial Intelligence, hologrammen, green screens en apps die je scriptie kunnen schrijven wordt het steeds moeilijker te onderscheiden wat nog echt is en waarachtig, en wat niet. Het lijkt wel alsof we steeds meer komen te leven in het tijdperk van de leugen.
Kan de clown, en de uitspraken van Jezus, mij hierin ook een uitweg of een inzicht bieden?
Ik denk dat, volgens Jezus, dit soort zaken (politiek, discussies, nieuws, meningen) misschien wel belangrijk zijn, maar niet absoluut belangrijk. “ Ik ben” is de waarheid, de weg en het leven. Zijn. “Zie de mens”. Een mens is groter en geheimnisvoller dan zijn of haar verhaal, mening, of aangeleerde of aangenomen identiteit. Daar valt hij, zij of het zeker niet mee samen! Want daar achter zit altijd nog iets groters zit dat wij niet kunnen kennen. Een mysterie, zoals mijn lieve priesterooms dat vroeger zo mooi zeiden. Als we oog blijven houden voor dat mysterie, dan blijft er ruimte rondom ons standpunt heen. Dan blijft er ruimte voor vragen, twijfel en timmeren we ons niet zo snel vast in ons eigen gelijk. En deze ruimte mag ook niet door “de” wetenschap, die op de troon van de absolute waarheid is gaan zitten, dichtgetimmerd worden. Meten is weten, en heeft zijn plaats, maar niet alles is meetbaar. En als je iets meet moet je vooral ook bewust zijn van al datgene dat je dus niet meet!
Het klinkt misschien zweverig maar ik ervaar tijdens mijn clownslessen, dat als we zo naar elkaar kijken (zie, de mens) en naar onszelf durven laten kijken, (dus zonder oordeel, zonder te menen iets hoog te moeten houden, in alle kwetsbaarheid) dan worden mensen als vanzelf mooi en gaan we van elkaar houden. Dan ontstaat er een sprankelende energie van acceptatie en echt “jezelf kunnen zijn”, wat dat dan ook is. Ik zou zeggen: inclusiviteit ten top.
Wanneer ik clown speel, in het ziekenhuis, of bij mensen met dementie, ontstaat mijn spel vanuit mijn aandacht op het nu. Ik bedenk helemaal niks. Ik begin met al mijn zintuigen open te zetten. Met een open en onbevangen blik loop ik dan de ziekenhuisgang op, of de huiskamer van het verzorgingshuis in. Ik heb een vrolijke speelse nieuwsgierige energie. Zonder oordeel of mening. Ik neem alles zoals het komt. Al mijn zintuigen staan open maar mijn hoofd is leeg. Ik kijk en luister goed, alsof ik er voor het eerst ben. Ik zie kleuren en de figuren op de vloer. De ramen. Het plafond. Ik ruik de lucht van de schoonmaakmiddelen of van het eten. Ik hoor de geluiden op de gang, het geluid en het ritme van mijn voetstappen op de vloer, het geluid van een schoonmaakkar, een gesprek op de gang. En van daaruit kom ik in beweging en maak ik contact. En doordat niemand anders dit op deze manier zo doet komt het spel als het ware als vanzelf naar mij toe. Mensen gaan lachen en aan- of opmerkingen maken. Er komt ruimte voor spel en interactie, want ik kan daar dan weer, als clown, op reageren. Ik laat het als het ware aan mij gebeuren. Als ik zo speel, en dat lukt mij zeker niet altijd hoor, soms schiet ik ook wel eens in mijn hoofd, maar als ik zo speel is mijn spel altijd nieuw en fris, geloofwaardig en echt. Dan verras ik mezelf. Dan val ik nooit in herhalingen of patronen. Dan is het elke keer weer nieuw. Zoals elke dag, elk moment, elke seconde, steeds weer nieuw is en fris. Eigenlijk ben ik dan, een beetje, zoals een klein kind. In het tijdloze, en altijd aanwezige, nu. Zit het koninkrijk der hemelen vol met clowns? (of is dat de hel?)
Oke. Mooi verhaal Arthur. Maar wat heb ik daaraan in het dagelijks leven?
Welnu. Je kunt de aandachtoefeningen van de clown, de wijsheid van het kind, zeer goed toepassen in het dagelijks leven.
Leg bijvoorbeeld een aantal keer per dag eens je dagelijkse bezigheden neer en vraag je af: wat voel ik nu? Mijn billen op de stoel. Een windvlaag onder de kier van de deur door. Maak daar eens contact mee en blijf daar eens een korte tijd bij. (Het voorkomt wellicht stress en burn-outs.)
Eet nu eens niet bij de TV maar gewoon aan tafel. En neem eens de tijd om goed te proeven. Kauw goed en langzaam. Ben met je aandacht helemaal bij de smaak. (Volgens mij is dit ook beter voor de spijsvertering.)
Als je auto gaat rijden: zet nu eens niet meteen de autoradio aan maar rijd eens een half uur, of een uur, in stilte. Ervaar eens wat dat met je doet. Ervaar eens of je je ongemakkelijk gaat voelen. Of dat het saai word. Of juist prettig. Ga niet meteen ingrijpen bij “saai” of “stil” maar blijf eens bij dat gevoel. Misschien ontvang je dan na een tijdje een gedachte die je nog nooit eerder had.
Stel; je hebt zin in een stuk chocola of een handje nootjes (mijn “zwakte”). Blijf eerst eens even stil staan bij dat gevoel van zin hebben in. Ga het niet meteen inlossen door die chocolade of die nootjes te pakken. Maar ga die zin eens echt even voelen en waarnemen. Wellicht verdwijnt die zin dan, zomaar.
Douche eens koud (Ik doe dit al vanaf september 2016 elke dag!) en voel eens even die kou op je huid. Laat je lichaam maar reageren door bijvoorbeeld te schreeuwen of te zingen maar ga er niet meteen weer uit. Kijk eens hoe lang je eronder kunt blijven. En geniet van het heerlijke natintelen en het je fris en stoer voelen na afloop. En wellicht dat je het dan de volgende keer weer gaat doen…en het zelfs fijn gaat vinden. En wellicht dat je na een tijdje ook echt niet anders meer wil. Wist je dat koud douchen goed is voor je immuunsysteem? Dat je er bruin vet van krijgt?
Ik had vroeger enorm veel last van eczeem. Ik heb ook diverse malen daarvoor in ziekenhuizen gelegen en was echt een extreem geval. Ik heb van alles geprobeerd qua medicijnen (prednison, neoral, teerzalven, hormoonzalven, lichttherapie). Maar niets hielp. Ja, tijdelijk werd het onderdrukt. Maar als ik stopte met de medicatie kwam het eczeem in heviger mate steeds weer terug. Ik was zeer afhankelijk van de medicijnen en soms echt wanhopig. In 2012 hoorde ik van Wim Hof en in 2016 ben ik serieus zijn training gaan volgen. En langzaam maar zeker verdween mijn eczeem. Ik slik geen medicijnen meer en ik voel me, op mijn 63e (oude witte man), beter dan ooit.
Focus je in een gesprek nu eens niet op wat je zelf wil gaan zeggen maar focus je helemaal op wat de ander zegt. (Hoe vaak betrap ik mezelf er niet op dat ik al met mijn antwoord bezig ben nog voordat de ander is uitgesproken). Vertrouw erop dat je aanwezigheid en je luisterende houding ook al een wezenlijke inbreng zijn, en dat het moment zich vanzelf wel aandient waarop jij wat kan zeggen.
Net zoals je bij het clownen soms te snel kan zijn met een oplossing, of te blij kan zijn met een idee, dat je dan meteen gaat uitvoeren. Juist door te vertragen, en niet meteen de oplossing te spelen, ontstaan er zaken die je niet had kunnen bedenken. “Being real is better as having a good idea” zei een goede clownsdocent (Nader Farman) ooit.
Meditatie is ook een mooie vorm om aandacht te oefenen. Je eigen gedachten aanschouwen, en waarnemen, zonder oordeel. Actief aanwezig zijn in het huidige moment.
Tot slot: Ik denk dat de clown mij een vrijer mens heeft gemaakt. Dat de clown mij dichter bij mezelf en bij dat tijdloze stukje god in mij heeft gebracht. En ik vermoed toch sterk dat Jezus het ook zo bedoelt heeft. Dat dat “de vrijheid in Christus” is. (En waar Etty Hillesum ook over schreef in haar boek “het verstoorde leven”).
De zoon is voor mij Jezus, die het voorbeeld gaf en het helemaal leefde.
De heilige geest is voor mij de geest van oprechte nieuwsgierige aandacht, die speels is en creatief en zonder oordeel. Waar je blij van word. Die je zuiver laat zien, zoals het echt is.
De vader is voor mij het overkoepelende geheel. Alles in allen. De verbindende factor die ons één maakt, juist in alle diversiteit. Zoals een vis in het water zwemt, maar zich niet van het water bewust is, zo leven wij in Hem, of Haar, of Het. Zijn wij omringd door Het.
