God heeft ons gemaakt als natuurlijke, wilde wezens, vitaal en verbonden met hun omgeving. Maar tegenwoordig zijn we zo ‘beschaafd’ geraakt dat er van die band met de natuur nog weinig over is. Zijn we niet gewoon getemde wezens geworden? Vandaag deel 2 in een zoektocht naar de ongetemde mens.

In mijn vorige artikel beschreef ik hoe we volgens Arthur Haines als mensen in feite zijn gedomesticeerd, getemd. Onze levensstijl, ons voedsel en onze sociale constructies wijken zo ver af van de oorspronkelijke ‘wilde’ mens, dat je de moderne mens zou kunnen zien als een ondersoort van de Homo sapiens. Haines noemt dit de Homo sapiens domesticofragilis, de zwakke, getemde mens.

Dit roept natuurlijk allemaal vragen op. Hoe is het zover gekomen; door wie of wat is de mens dan getemd; wat is precies het probleem; en kunnen (of willen) we het wel anders? Ons huiselijke, veilige leven in de westerse wereld is toch ook wel heel comfortabel? Dat is toch juist waar de hele wereld naar lijkt te streven? Haines stelt een andere weg voor. Helemaal terug naar het leven van onze ‘voorouders’, de jager-verzamelaars die leefden van wat de natuur te bieden had, is niet mogelijk en ook niet per se wenselijk. Maar we kunnen wel kijken naar hun manier van leven, eten en bewegen en daarvan aspecten integreren in ons dagelijks leven. Dat is niet alleen goed voor onze eigen gezondheid en ons eigen welzijn, maar ook voor de wereld waarin we leven – de planeet die we delen met vele andere levende wezens.

Een kooi voor onszelf

De domesticatie van de mens hangt samen met de opkomst van de landbouw, en specifiek met de domesticatie van tarwe en andere granen. Om deze granen te kunnen verbouwen, was het nodig dat mensen op één plek bleven, in plaats van als nomaden rond te trekken. Dat bracht een andere omgang met de natuurlijke omgeving met zich mee. De mens paste zich niet langer aan aan de omgeving, maar veranderde de omgeving ten behoeve van de mens. ‘Wild’ landschap werd landbouwgrond en er werden huizen gebouwd om in te wonen. Haines noemt dit de ‘geconstrueerde omgeving’. Dit resulteerde in een minder divers voedingspatroon en een meer sedentaire levensstijl. In plaats van dagelijks lange afstanden lopend af te leggen, speelde het leven zich steeds meer af rond het huis en de akker.

De geconstrueerde omgeving maakte het bovendien mogelijk om rijkdom op te slaan, in de vorm van het overschot van de graanoogst – wat uiteindelijk leidde tot ongelijkheid in rijkdom en macht. Volgens Haines is het deze geconstrueerde omgeving – belichaamd door het huis – die tot de domesticatie van de mens heeft geleid.

Wie bracht deze geconstrueerde omgeving tot stand? Uiteraard niemand anders dan de mens zelf. Zo heeft de mens zichzelf gedomesticeerd, door middel van de geconstrueerde omgeving. We hebben als het ware een kooi voor onszelf gebouwd.

Een andere weg

De kooi die we voor onszelf hebben gebouwd is in de loop van de geschiedenis alleen maar groter en sterker geworden, zeker sinds de industriële revolutie. We zijn onze band met de natuur grotendeels kwijtgeraakt, ons eetpatroon leidt tot overgewicht en ‘welvaartsziekten’ en we leven een zittend bestaan. Er is grote machtsongelijkheid in de wereld, en veel mensen missen een gezonde sociale context. Hoe komen we weer uit deze kooi?

We kunnen (en willen) niet helemaal terug naar een bestaan als jager-verzamelaars. Maar er zijn wel elementen uit het bestaan van de ‘wilde’ mens die we in ons moderne leven kunnen integreren. Dat zal ons gelukkiger en gezonder maken én het zal bijdragen aan het herstel van de ecosystemen van deze wereld – Gods prachtige schepping. We worden weer meer mens zoals we bedoeld en gemaakt zijn. Haines noemt deze weg naar een andere manier van leven de neo-aboriginal revolution. Het is de weg naar een nieuw soort mens, de mens die weer met wijsheid en voorzichtigheid deze planeet betreedt. Neo betekent nieuw en aboriginal kan vertaald worden als ‘inheems, oorspronkelijk, van den beginne’. Samen vormt dit de naam van de nieuwe mens, de Homo sapiens neoaboriginalis – de nieuwe, oorspronkelijke, wijze mens. Met andere woorden, de nieuwe wilde.

De nieuwe wilde

Hoe moeten we ons dit voorstellen, een leven waarin de manier van leven van onze ‘wilde’ voorouders is geïntegreerd? Haines noemt een aantal kenmerken van het leven van de nieuwe, wilde en wijze mens, waarvan ik er een paar zal uitlichten.

1) Weten wat echt gezonde voeding is. Dat wil zeggen, een voedingspatroon gebaseerd op wat onze voorouders aten en dat leidt tot gezonde volwassenen én kinderen.

2) Een verlangen om elke dag veel te bewegen, omdat we daarvoor gemaakt zijn.

3) Veel buiten zijn, onder alle weersomstandigheden, zodat ons lichaam daaraan went en zich daaraan aanpast.

4) Leven met een groter bewustzijn van de wereld om ons heen, waardoor we diepe relaties opbouwen met mensen en met de natuur. Daarmee hangt samen dat we onze plek binnen alle levende relaties (her)vinden en onze bijdrage daaraan kennen.

5) Kennis van wat een écht duurzame levensstijl is. We kunnen niet ontkomen aan het economisch systeem waarin we leven, maar daarbinnen kunnen we wel keuzes maken die de aarde en mensen het minst belasten.

Zelf zie ik het als een mooie uitdaging om hiervan zoveel mogelijk te integreren in mijn dagelijks leven. Zowel in mijn werk als in mijn vrije tijd. Eén van de dingen die ik ben gaan doen is het maken van lange wandelingen, van zo’n 20 km per dag, soms meerdere dagen achter elkaar. Op die manier ben ik de hele dag buiten, aan het bewegen en in contact met de omgeving. Onderweg snoep ik dan ook nog eens van wilde, eetbare planten.

Verder ben ik altijd bezig met het opbouwen van kennis over mijn omgeving en de planten en dieren die daarin voorkomen. Daar heb je tegenwoordig allerlei handige apps voor. En dat is dan meteen weer een voorbeeld van het spanningsveld waarin we leven: we gebruiken moderne technologie om dichter bij de natuur en bij ons ‘wilde’ ik te komen.

Over elk van de kenmerken van de nieuwe wilde wijze mens valt nog veel meer te zeggen en te doordenken. Daarover meer in het vervolg van deze serie.

Voor dit artikel heb ik gebruik gemaakt van hoofdstuk 2 uit ‘A New Path’ van Arthur Haines.

Lees hier de andere afleveringen van de Ongetemde Mens.